អត្ថបទទី២៖ ស្ថាបត្យករ​កិច្ចព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសស្តីពីកម្ពុជា

កិច្ចប្រជុំនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសស្តីពីកម្ពុជាឆ្នាំ១៩៩១ (រូបថត៖ rac.gov.kh)

ដើម្បីសម្រេចបាននូវកិច្ចព្រមព្រៀងរវាងភាគីជម្លោះទាំងអស់ឈានទៅដល់កិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស គឺពិតជាដំណើរការលំបាកយ៉ាងខ្លាំងណាស់ ពោលគឺត្រូវការចំណាយពេលចរចាអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះ និងរាល់ការខ្វែងគំនិតគ្នា។ ប្រជាជនកម្ពុជាចងចាំជានិច្ច បំភ្លេចមិនបានទេការលះបង់របស់តួឯក ២ រូបសំខាន់បំផុត គឺព្រះករុណាព្រះបាទសម្តេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ និងសម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន ដែលត្រូវបានចាត់ទុកជាស្ថាបត្យករ ឬជាស្ថាបនិកកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសស្តីពីកម្ពុជា ជាប្រវត្តិសាស្រ្តមួយនេះ។

មួយថ្ងៃក្រោយជ័យជម្នះ ៧ មករា ១៩៧៩ ក្រុមប្រឹក្សាប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជា បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយដោយប្រកាសថា របបប្រល័យពូជសាសន៍ ប៉ុល ពត - អៀង សារី ត្រូវបានលុបបំបាត់ចោលទាំងស្រុង ហើយរបបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាត្រូវបានបង្កើតឡើង។

នៅពេលនោះ សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន ត្រូវបានតែងតាំងជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសក្នុងរដ្ឋាភិបាលថ្មីក្នុងវ័យ ២៧ ឆ្នាំ។ បន្ទាប់មក លោកក៏បានក្លាយជាអនុប្រធានក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋមន្រ្តី (ស្មើនឹងឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី) និងជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេស ពីឆ្នាំ១៩៨១ ដល់ឆ្នាំ ១៩៨៥។

សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន ជានាយករដ្ឋមន្ត្រីដែលចូលកាន់តំណែងក្មេងជាងគេរបស់ប្រទេសមួយក្នុងវ័យ ៣៣ ឆ្នាំនៅពេលនោះ និងជាយូរជាងគេនៅក្នុងពិភពលោក (រូបថត៖ pressocm.gov.kh)

លោកបានកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីលើកដំបូងនៅថ្ងៃទី១៤ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៨៥ ក្នុងវ័យ ៣៣ ឆ្នាំ។ រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ លោកនៅតែមានមោទនភាពដោយទទួលបានកំណត់ត្រាពិភពលោកចំនួនពីរគឺ “ជានាយករដ្ឋមន្ត្រីដែលចូលកាន់តំណែងក្មេងជាងគេបំផុតក្នុងវ័យ ៣៣ ឆ្នាំនាពេលនោះ និងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីដែលកាន់អំណាចបានយូរជាងគេលើពិភពលោក”។ គិតត្រឹមថ្ងៃទី២២ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៣ ខណៈលែងកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី លោកបានកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា អស់រយៈពេល ៣៨ ឆ្នាំ ៧ ខែ និង ៨ ថ្ងៃ។

ប្រទេសកម្ពុជា និងដំណើរការសន្តិភាពមិនទាន់បញ្ចប់

ក្រោយពីថ្ងៃទី ៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ ដោយទទួលបានជំនួយពីកងទ័ពស្ម័គ្រចិត្តវៀតណាម កម្ពុជាត្រូវបានរំដោះ រួចផុតពីរបបប្រល័យពូជសាសន៍ ប៉ុល ពត ប៉ុន្តែស្ថានភាពប្រទេសនៅតែមានភាពលំបាក និងស្មុគស្មាញខ្លាំងណាស់។ ដោយទទួលបានជំនួយពីខាងក្រៅ កម្លាំងបាក់ទ័ពខ្មែរក្រហមបានយកតំបន់ព្រៃ ភ្នំពិបាកធ្វើដំណើរ ដើម្បីធ្វើសកម្មភាពវាយឆ្មក់កម្លាំងបដិវត្តន៍ ដែលធ្វើឲ្យប្រទេសកម្ពុជាធ្លាក់ក្នុងស្ថានការណ៍មានសន្តិភាពផង និងសង្គ្រាមផង។

ទាក់ទងនឹងជីវភាពសង្គម របបប្រល័យពូជសាសន៍ ប៉ុល ពត បានបន្សល់ទុកនូវផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងរណាស់។ ប្រជាជនកម្ពុជាជាង ៤.២ លាននាក់ ដែលទើបតែរួចផុតពីរបបប្រល័យពូជសាសន៍ ប៉ុល ពត បានធ្លាក់ចូលទៅក្នុងភាពអត់ឃ្លាន ខ្វះខាត និងរោគអាសន្ន...។ ប្រជាជនកម្ពុជាជាង ១ លាននាក់កាលពីមុនដែលត្រូវបាន ប៉ុល ពត បណ្តេញចេញពីផ្ទះ ឬបង្ខំឱ្យផ្លាស់ទីលំនៅរត់តាមកម្លាំងបាក់ទ័ពពួកវា បន្ទាប់ពីត្រូវបានរំដោះគឺរងការគ្មានផ្ទះជ្រោគកោន អត់ឃ្លាន កង្វះអាហារ និងជំងឺពិតជាវេទនាយ៉ាងធំ។ កម្លាំងពលកម្ម និងឧបករណ៍ផលិតកម្មក៏ខ្វះខាតយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ គ្រោះរាំងស្ងួត និងទឹកជំនន់កើតឡើងនៅគ្រប់ទិសទី ផ្លូវគមនាគមន៍ និងស្ពានត្រូវបានខូចខាតខ្ទេចខ្ទី។

រូបភាពនៃប្រទេសកម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ១៩៩០ (រូបថត៖ Stefan Hajdu Flickr)

ប្រតិកម្មរបស់សាធារណមតិពិភពលោកចំពោះស្ថានភាពនៅកម្ពុជា គឺមានកម្រិតខុសគ្នា និងមានការមើលឃើញខ្វែងគ្នា ដែលបង្កការលំបាក និងភាពស្មុគស្មាញជាច្រើនដល់បដិវត្តន៍កម្ពុជា។ ដោយសារតែទទួលបានព័ត៌មានមិនត្រឹមត្រូវ និងមិនបានយល់ច្បាស់ពីស្ថានភាពកម្ពុជាទេ បានជាប្រទេសមួយចំនួនជុំវិញពិភពលោកបានការពារពួក ប៉ុល ពត - អៀង សារី និងថ្កោលទោសការតស៊ូប្រយុទ្ធដ៏ត្រឹមត្រូវសុចរិត របស់ប្រជាជនកម្ពុជា និងថ្កោលទោសជំនួយគាំទ្ររបស់វៀតណាមចំពោះកម្ពុជា។

ថ្វីត្បិតតែស្ថានភាពដ៏ស្មុគស្មាញបានបន្តប្រព្រឹត្តទៅអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ ប៉ុន្តែនៅចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៨០ និន្នាការនៃសន្តិភាព ស្ថិរភាព និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការបានរំលេចឡើងពោលគឺប្រទេសជាច្រើន ជាពិសេសប្រទេសធំៗ បានកែសម្រួលគោលនយោបាយការបរទេសរបស់ខ្លួន ដើម្បីពង្រីកទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ ហេតុដូច្នេះបានជាទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសជាច្រើនមានភាពល្អប្រសើរឡើង និងមានការផ្លាស់ប្តូរបន្តិចម្តងៗពីការប្រឈមមុខដាក់គ្នា ទៅជាសហការផង និងប្រយុទ្ធផង។

នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បន្ទាប់ពីអ្នកជំនាញ និងកងទ័ពស្ម័គ្រចិត្តវៀតណាម បានដកចេញពីកម្ពុជា ក្រោមការដឹកនាំរបស់គណបក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជា ប្រជាជនកម្ពុជាបានបំពេញភារកិច្ចការពារប្រទេស ការពាររបបផង និងអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចសង្គមផង។ ប៉ុន្តែ កម្ពុជានៅតែបន្តប្រឈមមុខនឹងការលំបាក និងបញ្ហាប្រឈមជាច្រើន ពោលគឺបណ្តាលពីផលវិបាកនៃការឡោមព័ទ្ធ និងភាពឯកោក្នុងរយៈពេលយូរ។ បន្ទាប់មក ការតស៊ូជំលោះរវាងបណ្ដាកម្លាំងក្នុងប្រទេសក៏បង្កឲ្យមានសង្គ្រាមស៊ីវិលដ៏សាហាវក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ នៅលើសមរភូមិ ទោះបីគ្រប់គ្រងបានលើផ្នែកមួយភាគច្រើននៃទឹកដីក៏ដោយ ក៏សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា មិនទាន់កម្ចាត់បានទាំងស្រុងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធរបស់ភាគីប្រឆាំងទាំងបីទេ ជាពិសេសកម្លាំងខ្មែរក្រហម ដែលមានបរទេសឈរក្រោយខ្នង។

កងទ័ពស្ម័គ្រចិត្តវៀតណាមដកចេញពីប្រទេសកម្ពុជានៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៨៩ (រូបថត៖ Chip HIRES/Gamma-Rapho/Getty)

ម៉្យាងវិញទៀត “បញ្ហាកម្ពុជា” ត្រូវបានបញ្ចូលទៅក្នុងរបៀបវារៈរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ហើយស្ថានភាពកម្ពុជាកាន់តែមានភាពស្មុគស្មាញ ខណៈបរទេសមួយចំនួនបន្តគាំទ្រសម្ព័ន្ធភាពត្រីភាគី “កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ”។ សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាបន្តប្រឈមនឹងការហ៊ុំព័ទ្ធ ការធ្វើឱ្យឯកោរបស់លោកខាងលិច។ វិបត្តិនៅសហភាពសូវៀត និងអឺរ៉ុបខាងកើត បានធ្វើឲ្យកម្ពុជា ក៏ដូចជាវៀតណាម និងឡាវ បាត់បង់នូវទីបង្អែកដ៏សំខាន់មួយ។ ខណៈពេលដែលប្រទេសមួយចំនួននៅតែបន្តផ្តល់ជំនួយដល់កងកម្លាំងត្រីភាគី ជាពិសេសកម្លាំងខ្មែរក្រហម ស្របពេលនោះ ប្រទេសធំៗ និងប្រទេសមួយចំនួនក្នុងតំបន់បានបន្តបង្កើនសម្ពាធលើសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាកម្ពុជាតាមទិសដៅដែលនាំមកនូវផលប្រយោជន៍សម្រាប់ពួកគេ។

ក្នុងបរិបទនៃប្រទេសកម្ពុជានាពេលនោះ ការរកដំណោះស្រាយនយោបាយដោយសន្តិវិធី ដើម្បីបញ្ចប់សង្រ្គាមស៊ីវិល បញ្ចប់ទុក្ខលំបាករបស់ប្រជាជនកម្ពុជា និងនាំមកនូវសន្តិភាព និងការបង្រួបបង្រួមជាតិ គឺជាបញ្ហាបន្ទាន់ៗ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ដំណោះស្រាយដោយសន្តិវិធី ដែលទទួលបានការឯកភាពពីអន្តរជាតិ និងភាគីជម្លោះទាំងអស់ក្នុងស្រុក គឺមិនងាយស្រួលក្នុងបរិបទនោះទេ។

ស្ថាបនិកនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសស្តីពីកម្ពុជា

កិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស គឺជាលទ្ធផលនៃកិច្ចចរចាក្នុងរយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ ដែលសម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន ជាស្ថាបត្យករ ជាស្ថាបនិក។ អាចនិយាយម៉្យាងថា នេះជា “ឧបករណ៍” មួយក្នុងផែនការរយៈពេលវែងដើម្បីសន្តិភាពនៅកម្ពុជារបស់​សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន។ សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន តែងតែសង្កត់ធ្ងន់ថា បើគ្មានការចរចាថ្ងៃទី ២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ១៩៨៧ ដែលបានចាត់ទុកថាការចរចា សីហនុ-ហ៊ុនសែន ពិតជាមិនមានកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងប៉ារីស ដែលត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយអន្តរជាតិនោះទេ។ កិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ត្រូវបានគេចាត់ទុកជារបត់ឆ្ពោះទៅរកការបញ្ចប់សង្គ្រាមស៊ីវិលនៅកម្ពុជា។

សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន បានចែករំលែកថា ពីឆ្នាំ ១៩៧៩ ដល់ឆ្នាំ ១៩៨៣ វាជាស្ថានភាពប្រឈមមុខដាក់គ្នាទាំងស្រុង។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៨៤ មក កម្ពុជាបានឈានចូលដល់ដំណាក់កាលថ្មីនៃការប្រឈមមុខដាក់គ្នាផង និងការចរចាផង។ តាមពិតទៅ សម្តេចតេជោ បានប្រឹងប្រែងក្នុងការស្វែងរកការចរចាជាមួយនឹងសម្តេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ តាំងពីពេលដែលកងទ័ពស្ម័គ្រចិត្តវៀតណាម បានដកចេញមួយផ្នែកលើកដំបូងនៅឆ្នាំ១៩៨២។ កិច្ចប្រជុំមួយត្រូវបានព្រមព្រៀងនៅចុងឆ្នាំ១៩៨៤ និងម្តងទៀតក្នុងខែមេសា ឆ្នាំ១៩៨៧ ប៉ុន្តែទាំងពីរដងត្រូវបានលុបចោល។

បន្ទាប់ពីចូលកាន់តំណែងជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋមន្រ្តី (បច្ចុប្បន្នជានាយករដ្ឋមន្ត្រី) និងជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា នៅថ្ងៃទី១៤ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៨៥ សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន បានប្រកាសថា សង្គ្រាមមិនអាចបញ្ចប់ដោយចុងកាណុងទេ សន្តិភាពសម្រេចបានតែតាមរយៈការចរចា និងដំណោះស្រាយនយោបាយរវាងរាល់ភាគីខ្មែរ។ នេះបានក្លាយជាចំណុចសំខាន់នៃកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស។

កិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស គឺជាលទ្ធផលនៃកិច្ចចរចាក្នុងរយៈពេលច្រើនឆ្នាំ ដែលសម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន ជាស្ថាបត្យករម្នាក់ (រូបថត៖ AFP)

ជំនួបលើកដំបូងរវាងសម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ និងសម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន បានធ្វើឡើងនៅ Fere-en-Tardenois ប្រទេសប៉ារីស នាថ្ងៃទី២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៨៧។ គ្រានោះ សម្តេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ មានព្រះជន្មគម្រប់ ៦៥ ព្រះវស្សា ខណៈ​សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន ក្នុងវ័យ ៣៥ ឆ្នាំ។ ទោះបីជាលោកមានវ័យក្មេងក្តី ប៉ុន្តែសម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន ជាមនុស្សមានភាពចាស់ទុំខាងនយោបាយ និងស្រឡាញ់សន្តិភាព។

នៅចុងបញ្ចប់នៃជំនួបនេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានប្រកាសថា ជំនួបជាប្រវត្តិសាស្ត្ររវាងសម្តេច នរោត្តម សីហនុ និងខ្ញុំបានបញ្ចប់ដោយជោគជ័យ។ នោះជាជ័យជំនះនៃគោលនយោបាយបង្រួបបង្រួមជាតិរបស់សម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ និងក៏ជាជ័យជំនះនៃគោលនយោបាយបង្រួបបង្រួមជាតិរបស់សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា។ កិច្ចប្រជុំនៅទីក្រុង Fere-en-Tardenois បានបើកដំណាក់កាលថ្មីមួយ ដែលកិច្ចការបរទេសនឹងជាមជ្ឈភាព ជំនួសឲ្យយុទ្ធសាស្ត្រយោធា។

សម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន និងសម្ដេចព្រះនរោត្តម សីហនុ បានបន្តការចរចាបន្ទាប់ពីជំនួបលើកដំបូងនៅ Fere-en-Tardenois។ កិច្ចចរចាសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសដំបូង ត្រូវបានប្រព្រឹត្តទៅជាផ្លូវការនៅក្នុងខែសីហា ឆ្នាំ១៩៨៩ គឺមួយខែមុនការដកកងទ័ពវៀតណាម ចេញពីប្រទេសកម្ពុជា បន្ទាប់ពីបំពេញកាតព្វកិច្ចអន្តរជាតិដ៏ថ្លៃថ្នូរបស់ខ្លួន។

ទាក់ទងនឹងបញ្ហាកងទ័ពស្ម័គ្រចិត្តវៀតណាមដកចេញពីកម្ពុជា សម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន បានមានប្រសាសន៍ថា៖ ឆ្នាំ ១៩៨៩ កងទ័ពវៀតណាមបានដកចេញអស់ពីប្រទេសកម្ពុជា ប៉ុន្តែសង្គ្រាមនៅតែបន្ត ហើយចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៧៩ រហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៨៩ គេធ្វើសង្គ្រាមប្រឆាំងនឹងកងទ័ពវៀតណាម។ ប៉ុន្តែពេលកងទ័ពវៀតណាម ដកចេញអស់គេនៅតែបន្តសង្គ្រាមប្រឆាំងជាមួយប្រជាជនកម្ពុជា។ យើងស្អប់សង្រ្គាម ប៉ុន្តែសត្រូវបង្ខំឲ្យយើងត្រូវតែប្រយុទ្ធ។ ដូច្នេះការប្រយុទ្ធរបស់យើងនៅពេលនោះ មិនមែនយើងល្មោភសង្គ្រាមឡើយ ប៉ុន្តែវាជាសង្គ្រាមក្នុងការស្វែងរកសន្តិភាព និងរកភាពសុខសាន្តជូនប្រជាជន។

នៅថ្ងៃទី២៣ ខែតុលា ឆ្នាំ ១៩៩១ ខ្មែរទាំងបួនភាគីមានជម្លោះប្រដាប់អាវុធនឹងគ្នារួមមានភាគីអ្នកសីហនុនិយម តំណាងដោយសម្តេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ភាគីអ្នកជាតិនិយមដឹកនាំដោយលោក សឺន សាន ភាគីខ្មែរក្រហមដឹកនាំដោយ ខៀវ សំផន និងភាគីរដ្ឋកម្ពុជាដែលគ្រប់គ្រងទឹកដីភាគច្រើនរបស់កម្ពុជា ដឹកនាំដោយសម្តេច ហេង សំរិន សម្តេច ជា ស៊ីម និងសម្តេច ហ៊ុន សែន បានសម្រេចចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពនៅទីក្រុងប៉ារីស ប្រទេសបារាំង។ ដំណើរការចរចាមានអគ្គលេខាធិការនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ រួមនឹងតំណាងប្រទេសហត្ថលេខីចំនួន១៧ (រួមមានសហរដ្ឋអាមេរិក ចក្រភពអង់គ្លេស សហភាពសូវៀត ចិន វៀតណាម ឡាវ ថៃ សិង្ហបុរី ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន ប្រ៊ុយណេ យូហ្គោស្លាវី ឥណ្ឌា ជប៉ុន កាណាដា និងអូស្ត្រាលី) ធ្វើជាសាក្សី ក្នុងនោះប្រទេសបារាំង និងឥណ្ឌូនេស៊ី ជាសហប្រធាននៃសន្និសីទនេះ។

ប្រវត្តិសាស្ត្រមិនអាចបដិសេធបានទេថា ដើម្បីសម្រេចបាននូវកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសជាប្រវត្តិសាស្ត្រនេះ ត្រូវតែពឹងផ្អែកលើកត្តាសំខាន់ៗ និងការខិតខំប្រឹងប្រែងជាច្រើនរបស់ភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់។ ប៉ុន្តែកត្តាដំបូងគឺដោយសារភាពវៃឆ្លាត ឆន្ទៈ និងស្នេហាជាតិរបស់អ្នកនយោបាយខ្មែរឆ្នើមពីររូប គឺសម្ដេចនរោត្តម សីហនុ និងសម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន ដែលជា "ស្ថាបត្យករ" នៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសឆ្នាំ១៩៩១។

សម្តេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ និងសម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន ជាស្ថាបត្យករពីររូបនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ឆ្នាំ១៩៩១ (រូបថត៖ kampucheathmey.com)

បន្ទាប់ពីព្រឹត្តិការណ៍ជាប្រវត្តិសាស្ត្រនេះ សម្ដេចនរោត្តម សីហនុ ក៏បានទទួលស្គាល់ថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន គឺជាតួអង្គដ៏សំខាន់ក្នុងការនាំយកសន្តិភាពមកកម្ពុជា ដែលជាប្រទេសត្រូវបានបំផ្លិចបំផ្លាញដោយសង្គ្រាមស៊ីវិលរ៉ាំរៃជាងពីរទសវត្សរ៍។

យោងតាមសៀវភៅ “ហ៊ុន សែន បុរសខ្លាំងរបស់កម្ពុជា” សម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ បានមានបន្ទូលថា៖ “លោកហ៊ុន សែន ជាមេដឹកនាំគួរឲ្យកត់សម្គាល់ម្នាក់។ គាត់ក្មេងតែវាងវៃ ហើយលោកមានបទពិសោធន៍ក្នុងកិច្ចការប្រទេសទៀតផង។ គាត់ជាជនស្នេហាជាតិម្នាក់ ហើយគាត់ស្រឡាញ់ប្រជាជនរបស់គាត់ពិតប្រាកដ។ គាត់មានមោទនភាពជាតិ។ ប្រទេសកម្ពុជាមានសំណាងល្អដោយមានលោក ហ៊ុន សែន។ យើងត្រូវការហ៊ុន សែន ច្រើននាក់ទៀត”។

សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន ថ្លែងថា៖ “បើគ្មានព្រះវត្តមានរបស់ព្រះអង្គ ក៏គ្មានកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសទេ ហើយបើគ្មានវត្តមាន ហ៊ុន សែន ក៏គ្មានកិច្ចព្រមព្រៀងប៉ារីសដែរ”។ សម្តេចតេជោ បានបន្តថា៖ “គេអាចបោះបង់ចោលការចរចាជាមួយខ្មែរក្រហម ជាមួយក្រុមរបស់លោក សឺន សាន បាន ប៉ុន្តែមិនអាចបោះបង់ចោលការចរចាជាមួយសម្តេច នរោត្តម សីហនុ និងមិនអាចបោះបង់ចោលការចរចាជាមួយនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន បានទេ”។

ពីកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស រហូតដល់ការបោះឆ្នោតសកលឆ្នាំ ១៩៩៣

កិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ដែលភាគីខ្មែរក្នុងជម្លោះទាំងបួនយល់ព្រម មានគោលបំណងបីសំខាន់ៗ។ ទី១- កិច្ចព្រមព្រៀងលើដំណោះស្រាយនយោបាយរួមលើជម្លោះប្រដាប់អាវុធនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា តាមរយៈការអនុវត្តបទឈប់បាញ់គ្នា និងការរំសាយអាវុធនៅក្នុងជួរទ័ពនៃភាគីជម្លោះទាំងអស់ មានការបោះឆ្នោតសកលមួយដែលរៀបចំដោយអាជ្ញាធរបណ្តោះអាសន្ន របស់អង្គការសហប្រជាជាតិនៅកម្ពុជា(UNTAC), ទី២- ការពារប្រទេសកម្ពុជា ក្នុងនាមជាប្រទេសពេញសិទ្ធិមួយ, ទី៣-សេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយទាក់ទងនឹងការកសាងប្រទេសកម្ពុជាឡើងវិញ។

យោងតាមបទប្បញ្ញត្តិនៃកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសស្តីពីកម្ពុជា ក្នុងអំឡុងពេលអន្តរកាលនៅកម្ពុជាមានអង្គការចាត់តាំងអំណាច និងគណបក្សនយោបាយជាច្រើនដូចជា៖ រដ្ឋកម្ពុជា (SOC), គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា (CPP) ក្រុមប្រឹក្សាជាតិជាន់ខ្ពស់ (SNC), UNTAC, រណសិរ្សរួបរួមជាតិដើម្បីកម្ពុជា ឯករាជ្យ សន្តិភាព និងសហប្របត្តិការ (FUNCINPEC), គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរីនិយមព្រះពុទ្ធសាសនា (BLDP)... រដ្ឋកម្ពុជា (SOC) និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា (CPP) នៅតែរក្សាផ្នែកមួយនៃកងទ័ព និងប៉ូលីសទាំងអស់។ ដោយគ្រប់គ្រងបានក្រសួងសំខាន់ៗចំនួនប្រាំ (ការពារជាតិ កិច្ចការបរទេស កិច្ចការផ្ទៃក្នុង សេដ្ឋកិច្ច និងព័ត៌មាន) អំណាចពិតជាបានផ្ទេរទៅ UNTAC រួចហើយ។

រដ្ឋកម្ពុជាក៏បានរំសាយមួយផ្នែកកម្លាំងកងទ័ព និងប្រគល់អាវុធ យុទ្ធោករណ៍ និងរថយន្តយោធាយ៉ាងច្រើនឱ្យ UNTAC វិញ។ ខណៈខ្មែរក្រហមបានប្រកាសថា មិនអនុវត្តដំណាក់កាលទី២ មិនប្រមូលផ្តុំកងទ័ពតាមទីតាំងកំណត់ មិនប្រគល់អាវុធដល់ UNTAC មិនអនុញ្ញាតឲ្យ UNTAC ចូលតំបន់ដែលស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ពួកគេ ដកចេញពីរាជធានីភ្នំពេញ ដកខ្លួនចេញពីច្បាប់ ធ្វើពហិការមិនចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោត។

នៅថ្ងៃទី២៣ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៩៣ ការបោះឆ្នោតសកលនៅកម្ពុជា ប្រព្រឹត្តទៅដោយមានការចូលរួមពីគណបក្សចំនួន២០។ យោងតាមលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតសកល មានគណបក្សចំនួន ៤ ដែលទទួលបានអាសនៈក្នុងរដ្ឋសភា ក្នុងនោះ គណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច ទទួលបាន ៥៨ អាសនៈ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទទួលបាន ៥១ អាសនៈ។

កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសស្តីពីកម្ពុជា ឆ្នាំ១៩៩១ ជារបត់វិជ្ជមានមួយក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា (រូបថត៖ rac.gov.kh (7gates7.com))

នៅថ្ងៃទី ២ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៩៣ ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិបានប្រកាសទទួលស្គាល់លទ្ធផលការបោះឆ្នោត។ នៅថ្ងៃទី ១៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៩៣ រដ្ឋសភាកម្ពុជាបានបើកសម័យប្រជុំលើកដំបូង ដើម្បីទទួលស្គាល់សម្ដេចនរោត្តម សីហនុ ជាប្រមុខរដ្ឋកម្ពុជា។ នៅថ្ងៃទី ១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៣ សភាធម្មនុញ្ញបានបើកកិច្ចប្រជុំលើកដំបូង ដើម្បីចាត់តាំងសមាជិករាជរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសកម្ពុជាដែលព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ និងលោក ហ៊ុន សែន ជាសហនាយករដ្ឋមន្ត្រី។

នៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៩៣ រដ្ឋសភាកម្ពុជាបានអនុម័តរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីមួយ ដែលចែងថា ប្រទេសកម្ពុជាកាន់របបរាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ សេរីពហុបក្ស។ នៅថ្ងៃទី២៥ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩៣ សម្តេច ជា ស៊ីម ប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ត្រូវបានបោះឆ្នោតជ្រើសរើសជាប្រធានព្រឹទ្ធសភានីតិកាលទី១។ នៅថ្ងៃទី២៨ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩៣ រដ្ឋាភិបាលចំរុះកម្ពុជាបានបើកសម័យប្រជុំលើកដំបូង ហើយនៅថ្ងៃទី២៩ ខែតុលា រដ្ឋាភិបាលបានស្បថចូលកាន់តំណែង បញ្ចប់វត្តមានរបស់ក្រុមប្រឹក្សាជាតិជាន់ខ្ពស់។

លោក ប្រាក់ សុខុន ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ ក្នុងសុន្ទរកថាក៏បានបញ្ជាក់ដែរថា កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស អនុញ្ញាតឲ្យកម្ពុជាធ្វើសមាហរណកម្មក្នុងសហគមន៍អន្តរជាតិ និងទទួលបានអាសនៈកម្ពុជាក្នុងអង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលខ្មែរក្រហមកាន់កាប់អស់ជាច្រើនឆ្នាំ ទោះបីជាពួកគេត្រូវបានវាយផ្តួលរំលំ និងចោទប្រកាន់ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិក៏ដោយ។

កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសស្តីពីកម្ពុជា នៅឆ្នាំ១៩៩១ ពិតជារបត់វិជ្ជមានមួយក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា។ ដោយសារតែឯកសារនេះបាន ជាការត្រួសត្រាយផ្លូវថ្មីសម្រាប់កម្ពុជាក្នុងការកសាងរបបនយោបាយថ្មី បង្កើតមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃសន្តិភាព ដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យ ការអភិវឌ្ឍ ឆ្ពោះទៅរកអនាគតដ៏ភ្លឺស្វាង ប្រជាជនកម្ពុជាអាចទទួលបានផលផ្លែផ្កាពីសុខសន្តិភាព និងស្ថិរភាពនយោបាយ បន្ទាប់ពីជិត ២ ទសវត្សរ៍នៃសង្គ្រាមស៊ីវិល។ នេះក៏ជាសមិទ្ធផលធំៗជាប្រវត្តិសាស្ត្រ របស់សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន ក្នុងការកសាងសន្តិភាពពេញលេញសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា៕

អត្ថបទសរសេរដោយក្រុមអ្នកកាសែតកងទ័ពប្រជាជន